Ameland is vanuit het westen gerekend het vierde bewoonde Nederlandse Waddeneiland en behoort tot de
provincie Friesland. Het gehele eiland valt onder één gemeente, die dezelfde naam draagt. Op 30 april 2017 telde het waddeneiland, en dus ook de gemeente, 3.638 inwoners (bron: CBS).
De Waddeneilanden vormen de grens tussen de Noordzee en de Waddenzee die aan de zuidkant van de eilandenrij ligt. Ten westen van Ameland ligt het Borndiep met aan de overkant Terschelling en in het oosten is bij helder weer nog net het nabijgelegen eiland Schiermonnikoog te zien.
Ameland bestaat voornamelijk uit zandduinen. Ten oosten van Buren ligt het Oerd, een drassig natuurgebied waar veel vogels leven en waar zeewater via een aantal geulen vrijelijk in- en uitstroomt.
Op het eiland bevinden zich vier dorpen: Hollum, Nes, Buren en Ballum. Daarnaast bevinden zich er de buurtschappen Kooiplaats en Ballumerbocht. Vroeger was er nog een ander dorp, Sier genaamd, maar dat is bij stormen “verdronken” en ligt nu in de zee.
De naam van dit dorp leeft voort in de MS Sier en de MS Oerd, die de veerdienst naar de wal verzorgen. Daarin duidt de boot genaamd Oerd, op het natuurgebied aan de oostkant van het eiland. Hollum is het dorp met het oudste huis van Ameland, gebouwd in 1516.
Op Ameland wordt geen Fries, maar Amelands gesproken, een mengdialect dat verwant is aan het Stadsfries. In
tegenstelling tot alle andere waddendialecten is het Amelands nog zeer vitaal.
Het reddingstation van de KNRM heeft eigen faciliteiten in de Ballumerbocht aan de stroomleidam, zo’n 4 kilometer ten westen van de veerdam. Tot 1988 was de reddingsboot een motorsloep, die op het strand vanaf een botenwagen gelanceerd werd.
Vanaf 1988 is er een motorreddingsboot en is de lancering van de reddingsboot met behulp van paarden een toeristische attractie. Ameland was het enige reddingsstation in West-Europa waar dit tot het eind van de motorsloep met behulp van paarden gebeurde. Op 14 augustus 1979 ging het mis, en werden de paarden in een diep zwin gesleurd. Ze zijn in de duinen begraven, naast de overgang waar de reddingsboot over het duin naar het strand getrokken werd.
Hoewel overwogen werd om de paarden door een waterbestendige tractor te vervangen, is besloten nieuwe
paarden op te leiden en de paardentractie te handhaven. Deze gebeurtenis wordt de ramp van Ameland genoemd. De oude reddingsboot is tentoongesteld in het reddingsmuseum “Abraham Fock”, dat anno 2008 in restauratie is.
Het eiland beschikt over een klein vliegveld bij Ballum: Ameland Airport Ballum. Het wordt voornamelijk recreatief gebruikt, maar het is ook een landingsplaats voor de SAR reddingshelikopters van het 303 Search And Rescue
squadron op Vliegbasis Leeuwarden, dat ambulancediensten levert voor het waddengebied.